Είναι γεγονός ότι κυκλοφορούν κατευθυντήριες οδηγίες, για το πότε πρέπει να γίνεται ο μαστολογικός έλεγχος μιας γυναίκας, στα πλαίσια της έγκαιρης διάγνωσης για τον καρκίνο του μαστού. Αυτές μπορεί να δημιουργούν ακόμη και στους γιατρούς περισσότερα ερωτήματα πολλές φορές. Υπάρχουν διαφορετικές επιστημονικές εταιρείες που προτείνουν τρεις διαφορετικές ηλικίες για να ξεκινήσει ο έλεγχος. Οι τρέχουσες κατευθυντήριες γραμμές προκαλούν σύγχυση πολλές φορές (ακόμα και εγώ ο ίδιος σαν γιατρός, μπερδευόμουν μερικές φορές), και περιστασιακά είναι παραπλανητικές.
Τι λένε οι οδηγίες; Μια αλλαγή που έγινε ήταν να αυξηθεί η ηλικία έναρξης για μαστογραφία σε γυναίκες με “μέσο κίνδυνο” (χωρίς οικογενειακό ιστορικό, χωρίς προηγούμενη ακτινοθεραπεία) στην ηλικία των 45 χρόνων. Ωστόσο, η Αμερικανική Εταιρεία Προληπτικού Ελέγχου (USPSTF) συστήνει να αρχίζει στην ηλικία των 50 χρόνων , ενώ η Αμερικανική Εταιρεία Χειρουργών του Μαστού συστήνει να ξεκινάει στα 45 έτη. Το Αμερικανικό Κολέγιο Μαιευτήρων και Γυναικολόγων και το Αμερικανικό Κολέγιο Ακτινολογίας συνιστούν οι μαστογραφίες να ξεκινούν στην ηλικία των 40 ετών.
Αυτά όμως πρέπει να είναι ξεκάθαρα, σωστά; Η γνώμη μου σαν Σταύρος Τσιριγωτάκης, εξειδικευμένος μαστολόγος, είναι ότι “οι γυναίκες πρέπει να έχουν την ενημέρωση και να γνωρίζουν ότι έχουν και αυτές το δικαίωμα στην επιλογή. Αυτές είναι κατευθυντήριες γραμμές, αλλά δεν πρέπει να είναι σκληροί και ανένδοτοι κανόνες. “Έχοντας αυτά κατά νου, σας δίνω τις παρακάτω πληροφορίες. Και είναι αυτές που κάθε γυναίκα χρειάζεται να γνωρίζει όταν σκέφτεται το πότε πρέπει να ξεκινήσει τον έλεγχο με μαστογραφία:
1. Ο καρκίνος του μαστού είναι λιγότερο συχνός στις νεότερες γυναίκες – αλλά όχι τόσο χαμηλός όσο κάποιοι μπορεί να υπονοούν. Στην πραγματικότητα, μια γυναίκα 40 ετών έχει περίπου το ήμισυ του κινδύνου μιας διάγνωσης καρκίνου του μαστού σε σχέση με μια γυναίκα ηλικίας 60 ετών. Αυτός είναι πράγματι ένας μικρότερος κίνδυνος, αλλά πολύ υψηλότερος από ό, τι ακούμε συχνά και σίγουρα είναι ένας σημαντικός κίνδυνος.
- Υπάρχει κίνδυνος να πάρετε μια ψευδώς θετική απάντηση. Μια ψευδώς θετική απάντηση είναι ένα θετικό (μη φυσιολογικό) αποτέλεσμα μαστογραφίας, το οποίο μια δεύτερη εξέταση (υπερηχογράφημα, μαγνητική τομογραφία ή ακόμα και βιοψία) δείχνει ότι είναι αρνητικό (φυσιολογικό). Το γεγονός είναι ότι ένα ψευδώς θετικό αποτέλεσμα είναι ένας φυσιολογικός κίνδυνος σε κάθε είδους εξέταση. Ο πυκνός ιστός του μαστού και τα χαμηλότερα ποσοστά καρκίνου του μαστού σε γυναίκες κάτω των 50 ετών σημαίνει περισσότερα ψευδώς θετικά αποτελέσματα. Αλλά αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να σταματήσουμε να κάνουμε εξετάσεις; Δείτε εδώ μερικά στατιστικά τα οποία προέρχονται από τις ΗΠΑ, αλλά αναλογικά ισχύουν και στην Ελλάδα:
Εάν εξεταστούν 10.000 γυναίκες σε ηλικία 40 ετών και για δέκα συνεχή χρόνια εξετάζονται ετησίως, θα βρεθούν:
• 6.130 γυναίκες που κλήθηκαν πίσω για άλλη συμπληρωματική απεικονιστική εξέταση (600 γυναίκες / έτος)
• 900 γυναίκες στις οποίες έπρεπε να γίνει βιοψία (90 γυναίκες / έτος)
• 190 διαγνωσμένες με καρκίνο του μαστού
• 5-16 ζωές που σώθηκαν
Με τον σημερινό πληθυσμό των ΗΠΑ , αυτό σημαίνει ότι σε περισσότερα από δέκα χρόνια, σχεδόν 14 εκατομμύρια γυναίκες στις ηλικίες των 40 θα έπρεπε να καλεστούν για συμπληρωματική εξέταση και 1,52 εκατομμύρια θα υποβάλλονταν σε βιοψίες. Αυτές είναι πράγματι πολλές επιπλέον εξετάσεις, οι οποίες εκθέτουν πολλές γυναίκες σε περισσότερη ακτινοβολία, δυνητικά οδυνηρή (αν και συνήθως αρκετά απλή) καθώς και σε βιοψίες και αυξάνουν επίσης και το οικονομικό κόστος. Από την άλλη πλευρά όμως σημαίνει ότι σώθηκαν οι ζωές σε 11.000 έως 35.000 αμερικανών γυναικών μόνο στην ηλικία των 40 χρόνων τους.
Στην Ελλάδα συμβαίνει κάτι ανάλογο, σίγουρα όμως σε μικρότερο βαθμό, αφού και ο πληθυσμός είναι μικρότερος αλλά και τα ποσοστά της συχνότητας εμφάνισης καρκίνου στο μαστό είναι χαμηλότερα. Γνωρίζουμε ότι ενώ στις ΗΠΑ προσβάλεται 1 στις 8-9 γυναίκες, στην Ελλάδα εμφανίζει καρκίνο στο μαστό 1 στις 12-13 γυναίκες.
- Οι εμπειρογνώμονες ενδιαφέρονται δήθεν για τη «συναισθηματική δυσφορία» της γυναίκας. Ένας άλλος παράγοντας για τις κατευθυντήριες γραμμές είναι ότι οι γυναίκες με ψευδώς θετικά αποτελέσματα μπορεί να αισθάνονται άσκοπο άγχος όταν τους ζητηθεί να κάνουν μια συμπληρωματική εξέταση. Οι μελέτες όμως έχουν δείξει ότι αυτό δεν έχει παρατεταμένο αντίκτυπο. Αλλά, δεν πρέπει να αφήσουμε την γυναίκα να πάρει η ίδια την απόφαση της (συναισθηματική δυσφορία) αφού η ίδια θα την βιώσει;
- Η υπερδιάγνωση όντως υπάρχει – αλλά σίγουρα δεν φταίει η μαστογραφία. Η υπερδιάγνωση όντως μπορεί να οδηγήσει σε περιττή χειρουργική επέμβαση και χρησιμοποιείται συχνά ως επιχείρημα κατά της μαστογραφίας. Αλλά σίγουρα δεν είναι ακριβώς έτσι, αυτό σχετίζεται πραγματικά με τους τρέχοντες περιορισμούς που υπάρχουν για τα αποτελέσματα της βιοψίας. Τι σημαίνει αυτό: Υπάρχουν πολλοί τύποι καρκίνου του μαστού και ενώ οι περισσότεροι είναι απειλητικοί για τη ζωή, κάποιοι άλλοι δεν είναι (είναι πολύ συζητημένο το θέμα αυτό, ενδεχομένως 15-20%). Το πρόβλημα είναι ότι η τρέχουσα τεχνολογία μας δεν μπορεί να διαφοροποιήσει πλήρως αυτό το θέμα. Έτσι, όλα τα μη φυσιολογικά κύτταρα συνήθως αντιμετωπίζονται ως επικίνδυνα, καθώς τα περισσότερα από αυτά αν αφεθούν θα κοστίσουν τη ζωή κάποιου. Σκεφτείτε την υπερδιάγνωση όπως οι προβλέψεις για τα επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα: Γνωρίζουμε ότι ένα επικίνδυνο καιρικό φαινόμενο που έχει προβλεθεί μπορεί κάποια φορά να μην χτυπήσει την συγκεκριμένη περιοχή, αλλά δεν ξέρουμε πότε δεν θα συμβεί και είναι πολύ επικίνδυνο να περιμένουμε ένα επικίνδυνο καιρικό φαινόμενο χωρίς προετοιμασία. Η αποφυγή της διενέργειας των μαστογραφιών θα ήταν σαν να σταματήσουμε την πρόβλεψη των επικίνδυνων καιρικών φαινομένων αφού περιστασιακά προετοιμαζόμαστε για κάποιο το οποίο ίσως κάποια φορά δεν εμφανίστηκε ποτέ. Αυτό που πραγματικά χρειαζόμαστε είναι η καλύτερη τεχνολογία (οι επιστήμονες κάνουν διαρκώς προσπάθειες γι’ αυτό) για να μάθουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια ποια είναι τα αποτελέσματα εκείνα μιας βιοψίας που χρειάζονται θεραπεία.
Όπως και οι προβλέψεις, έτσι και ο έλεγχος για τη διάγνωση του καρκίνου του μαστού δεν είναι τέλειοι – ειδικά στις νεότερες γυναίκες. Αλλά αυτό από μόνο του δεν πρέπει να μας οδηγήσει στη διακοπή της διενέργειας τους. Εγώ ο Σταύρος Τσιριγωτάκης, εξειδικευμένος μαστολόγος, ένα πράγμα θα ήθελα, να μην πεθάνει κανείς από ένα επικίδυνο καιρικό φαινόμενο.